Trong giáo trình giảng dạy sinh viên đại học, cao đẳng nêu rõ các vai trò quan trọng của xã hội dân sự như: là cầu nối các cá nhân với Nhà nước; tham gia hoạch định và phối hợp với Nhà nước thực hiện các chủ trương, chính sách của Nhà nước; tổ chức phản biện xã hội đối với các chủ trương, chính sách và giám sát hoạt động của đội ngũ công chức Nhà nước; góp phần phát huy các nguồn lực nhằm thúc đẩy sự phát triển kinh tế – xã hội và nâng cao chất lượng cuộc sống của con người…
Nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển xã hội dân sự ở Việt Nam, Chủ tịch nước CHXHCN Việt Nam đã ký vào Tuyên bố Thiên niên kỷ của Liên hợp quốc tại Hội nghị thượng đỉnh tháng 9/2000 về việc thực hiện mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ: "Tạo thêm cơ hội cho khu vực tư nhân, các tổ chức phi chính phủ và xã hội dân sự nói chung, để họ góp phần vào việc thực hiện các mục tiêu và chương trình của Liên hợp quốc" (mục VIII, điều 31, Nghị quyết số 55/2 tuyên bố của Liên hợp quốc thông qua ngày 8/9/2000).
Tuy nhiên, cùng với những mặt tích cực của xã hội dân sự, các đối tượng phản động, cơ hội chính trị đã, đang lợi dụng danh nghĩa này để tập hợp, lôi kéo người khác tham gia với ý đồ thành lập lực lượng đối trọng với Đảng, Nhà nước Việt Nam; lợi dụng các kẽ hở về mặt pháp luật, các vấn đề tiêu cực, dân chủ, nhân quyền, dân tộc, tôn giáo… để tuyên truyền, xuyên tạc và âm mưu hình thành, công khai hóa các tổ chức chính trị đối lập tại Việt Nam.
Các đối tượng nhân danh chiêu bài “xã hội dân sự”, “dân chủ nhân quyền”, “bảo vệ Tổ quốc”… để lập hội, nhóm với tên gọi, khẩu hiệu, tôn chỉ, mục đích dễ gây “ấn tượng” với nhu cầu, thị hiếu của từng tầng lớp, thành phần xã hội nhất định như: “Diễn đàn xã hội dân sự”, “Hội tù nhân lương tâm”, “Hội phụ nữ nhân quyền”, “Hội bầu bí tương thân”, “Hội nhà báo độc lập”, “Hội anh em dân chủ”…
Thủ đoạn của chúng là thông qua các trang web, diễn đàn trực tuyến, nhất là mạng xã hội để công khai tổ chức, tuyên truyền, lừa bịp, lôi kéo quần chúng tham gia; sử dụng các phần mềm bảo mật để liên lạc, tổ chức huấn luyện, đào tạo trực tuyến cho số thành viên; công khai viết đơn kiến nghị, đòi thành lập đảng chính trị đối lập, xin tự thành lập hội, nhóm và đòi khởi kiện, vu cáo, xuyên tạc Nhà nước ta vi phạm các điều ước quốc tế về quyền dân sự…
Mặc dù hoạt động theo phương thức tự phát nhưng các hội nhóm này có sự phân công giữa các thành viên. Đặc biệt các hội nhóm này có sự liên kết với nhau ở mức độ nhất định và móc nối, cấu kết giữa các tổ chức phản động lưu vong với số chống đối trong nước cùng sự hậu thuẫn, tiếp tay của các thế lực thù địch bên ngoài.
Trong đó, số bên ngoài giữ vai trò chỉ huy, chỉ đạo, cung cấp tài chính, phương tiện, đầu mối liên hệ, vận động chính giới các nước ủng hộ, can thiệp, tổ chức đào tạo huấn luyện cho số chống đối trong nước; số trong nước thu thập tình hình, chấm chọn đầu mối, phát triển lực lượng, hình thành các hội nhóm, tiến hành các hoạt động chống phá…
Mục tiêu của chúng không gì khác là xóa bỏ nền tảng tư tưởng của CNXH, chia rẽ nội bộ, phá hoại khối đại đoàn kết toàn dân, làm giảm sút lòng tin của quần chúng với Đảng, Nhà nước; tạo tiền đề tập hợp, phát triển lực lượng, hình thành tổ chức chính trị đối lập, các đối tượng phản động đã tập trung tuyên truyền phá hoại tư tưởng bằng nhiều phương thức, thủ đoạn khác nhau, nhất là qua Internet. Tại các vùng chiến lược, các đối tượng đẩy mạnh tung tin xuyên tạc chính sách dân tộc, tôn giáo; kích động tư tưởng ly khai, tự trị, xuyên tạc lịch sử, khơi gợi, khoét sâu mâu thuẫn dân tộc, tuyên truyền, phát triển tà đạo, tụ tập “xưng vua”…
Kích động số đối tượng cực đoan chống đối trong tôn giáo, kêu gọi ủng hộ các “tổ chức xã hội dân sự”, qua đó xuyên tạc chính sách tôn giáo, kích động chống chính quyền, kêu gọi can thiệp trả tự do cho số đối tượng phản động bị bắt, xử lý. Bên cạnh đó, dưới danh nghĩa đại diện các tổ chức “xã hội dân sự”, một số đối tượng chống đối đã tham gia các buổi điều trần ở nước ngoài, vu cáo Việt Nam vi phạm “dân chủ, nhân quyền”, đề nghị can thiệp trả tự do cho số chống đối trong nước bị bắt do vi phạm luật pháp…
Rõ ràng, xã hội dân sự là một xu thế phát triển tiến bộ của con người và chúng ta đảm bảo trên thực tế xu thế này. Điều cốt yếu là, mọi diễn đàn, hội nhóm, tổ chức xã hội dân sự phải vì sự phát triển đất nước, hỗ trợ, đồng hành cùng Đảng, Nhà nước, nhân dân trong phát triển kinh tế, xã hội và bảo vệ Tổ quốc.
Ngược lại, việc nhân danh xã hội dân sự để thành lập các hội nhóm, tổ chức chính trị, xã hội, các diễn đàn chính trị đối lập, chống phá Đảng, Nhà nước và nhân dân, đi ngược lại lợi ích quốc gia, dân tộc là hành vi phải bóc trần, kiên quyết loại bỏ.
Hoàng Tường